Dziedziczenie kolorów u Staffordshire Bull Terierów

Opracowanie: Dagmara Strumińska-Parulska
www: Alfa Tauri
e-mail: dagmara@alfatauri.pl

Wprowadzenie
Staffiki występują niemal we wszystkich odmianach kolorystycznych - czarnym, białym, czerwonym, płowym, różnych odcieniach pręgowanego, łaciatym, niebieskim, czarno-srebrnym i czarnym podpalanym - mogą być nawet czekoladowe.

Trzeba wiedzieć także trochę o tym jak powstaje kolor sierści, czyli co nieco o pigmentach: uemelaninie i faeomelaninie. Jeśli kiedykolwiek zastanawiało cię, w jaki sposób z dwojga pręgowanych rodziców rodzi się szczenię czerwone lub płowe, oraz dlaczego czarny podpalany nie jest kolorem pożądanym - dowiesz się tego tutaj.

Podstawy genetyki
Aby zrozumieć dziedziczenie różnych kolorów sierści, trzeba poznać podstawy genetyki i kilka pojęć jak locus, allel, homozygota, recesywność i genotyp.

Dziedziczenie kolorów - podstawy genetyki

Geny, allele & loci
Materiał genetyczny zawiera DNA zorganizowane w chromosomy w jądrze komórkowym. Człowiek posiada stosunkowo duże 23 pary chromosomów, podczas gdy pies 39 par mniejszych.
Każdy gen jest kodem mówiącym komórce jak wytworzyć konkretne białko, lub, kiedy i gdzie jakiś gen musi być włączony lub wyłączony. Każdy z genów znajduje się w stałym miejscu w chromosomie. To określone miejsce nazywane jest locus (jeden "locus", kilka "loci"). Zdarza się, że istnieje kilka wariantów jakiegoś genu, a każdy z nich koduje nieznacznie różniące się wersje tego samego białka, a przez to wpływa na charakterystyczne różnice (np. niebieskie lub brązowe oczy).
Każdy taki wariant specyficznego genu nazywany jest allelem. Każdy locus ma dwa allele, po jednym na każdym chromosomie w parze, jeden pochodzi od matki, drugi od ojca.

Homozygoty & heterozygoty
Tak więc każdy osobnik ma dwie kopie każdego z genów, jeden allel od matki, drugi od ojca. Posiadane allele mogą być identyczne, ale mogą się też różnić.
Osobnik, który posiada dwa identyczne allele w przypadku tego genu nazywany jest homozygotą.
Osobnik, który ma dwa różniące się allele danego genu nazywany jest heterozygotą.
Osobnik homozygotyczny może przekazać potomstwu tylko jeden rodzaj allela.
Osobnik heterozygotyczny może przekazać potomstwu jeden z dwóch różnych alleli.

Dominujący & recesywny
Te określenia znajdują miejsce w przypadku osobników heterozygotycznych, które mają dwa różne allele w jednym locus. Allel dominujący góruje nad allelem recesywnym, stąd widzimy efekt działania allela dominującego. Oznacza to, że osobnik, który posiada jeden dominujący i jeden recesywny allel, będzie miał cechy takie same jak osobnik, który ma dwie identyczne kopie alleli dominujących. Inaczej mówiąc heterozygota będzie miała tę samą cechę jak homozygota posiadająca dwa allele dominujące.

Allele dominujące są zapisywane jako wielkie litery (K), podczas gdy allele recesywne małymi literami (k). Osobnik wykazujący cechy dominujące (np. czarna jednolita szata) może być zarówno homozygota jak i heterozygotą w przypadku tego genu. Niemożliwe jest określenie tego tylko patrząc na psa. Aby się upewnić należy zrobić badanie DNA. Czasem patrząc na charakterystyczne cechy rodziców danego psa, można określić czy jest homozygotą dominującą czy heterozygotą. Z drugiej jednak strony pies wykazujący cechy recesywne musi być homozygotą recesywną dla tego konkretnego genu.

Genotyp & fenotyp
Genotyp danego osobnika to jego kod genetyczny z wszystkimi allelami, które posiada.
Fenotyp to cechy widzialne lub mierzalne, takie jak kolor sierści, grupa krwi, itp., powstające jako wynik genotypu.
Osobniki mające te same cechy (ten sam fenotyp) często mogą mieć różne genotypy.
Dwa psy mogą wyglądać identycznie mając ten sam ciemny kolor sierści, ale jeden może być homozygotą dominującą q genotypie posiadać K/K, podczas gdy drugi być heterozygotą i w genotypie posiadać zapis K/k.
Możliwe jest więc określenie tylko fenotypu osobnika, ale nie jego genotypu, co zapisuje się jako K/_. Zapis taki oznacza, że fenotyp psa to czarny jednolity kolor, ale niemożliwe jest określenie czy ten kolor jest efektem homozygoty czy heterozygoty.

Epistaza
Epistaza jest czymś w rodzaju dominacji, ale pomiędzy allelami w różnych loci. Allel w jednym locus jest zależny od innego locus i ten pierwszy wpływa na jego efekty działania Allel całkowicie białej sierści jest w epistazie do genów określających inne kolory.
Biała sierść jest spowodowana przez geny, które zapobiegają tworzeniu się pigmentu w ogóle.

Geny się nie mieszają
Bardzo ważne jest, aby pamiętać, że geny się nie mieszają.
Chociaż występują w różnych kombinacjach, pojedyncza jednostka, jaką jest allel jest niezmienna.
Oznacza to, że geny nie zostaną zmienione w wyniku przyszłych kojarzeń - allele pozostaną stałe.
Jedna z najważniejszych zasad, którą trzeba pamiętać, to:
Pies wykazujący cechę recesywną nigdy nie przekaże allelu dominującego swojemu potomstwu.
Pies wykazujący cechę dominującą może, ale nie musi przekazać cechę recesywną swojemu potomstwu.
Oznacza to, że cecha ukryta może nagle pojawić się u potomstwa, choć rodzice jej nie wykazywali.

Dziedziczenie kolorów - podstawy umaszczenia u psów

Dwa barwniki
Istnieją tylko dwa pigmenty, które mogą występować w sierści psa:
czarny (eumelanina) i rudy (faeomelanina).
Prawdopodobnie brzmi to dziwnie znając tyle odmian kolorystycznych psów. Ale tak jest, nawet w kolorach tak egzotycznych jak niebieski lub morelowy.
Wszystkie kolory są tworzone przez kombinację tych dwóch pigmentów lub przez ich brak (kolor biały).
Na przykład, kolor niebieski powstaje w wyniku rozmycia czarnego pigmentu i pojawia się jak przydymiony szary.

Warianty & serie
Pigment pojawia się poprzez ziarenka pigmentu w trakcie wzrostu włosa. Warianty koloru okrywy włosowej mogą być spowodowane przez geny, które wpływają na formowanie się pigmentu i jego umiejscowienie wzdłuż włosa. Geny ponadto mogą wpływać na to, w której partii ciała pojawi się pigment i jaki. Zasadniczo są trzy grupy genów wpływające na kolor okrywy włosowej psów. Geny te znajdują się w kilku różnych loci. Allele, które występują na tym samym locus należą do tych samych serii.
Serie agouti i czarne/pręgowane określają rozkład eumelaniny (czarny) i faeomelaniny (rudy) na ciele I wzdłuż włosa.
Rozmycie serii B i D różnicuje kolor eumelaniny i faeomelaniny, powodując, że kolor wygląda jak warianty wątrobiany/czekoladowy oraz niebieski i srebrny. Seria plamistości, znaczeń (w rasach jak seter angielski) określa występowanie, rozmiar i umiejscowienie białych (niewypigmentowanych) miejsc.

Symbole i skróty
Jak wcześniej już napisano allel dominujący pisany jest wielkimi literami, a allel recesywny małymi, np. S w celu oznaczeniu okrywy intensywnej (solid) (dominującej) i s dla całkowicie białej (recesywnej).
W seriach z większą ilością różnych alleli niż dwa, używa się specjalnych oznaczeń, "tagów", dla różnych wariantów. Dla przykładu: at w serii A oznacza allel czarny-podpalany, natomiast kbr w serii K oznacza allel pręgowania.

Dziedziczenie kolorów - kolory i wzory u staffordshire bull terierów

U staffordów istnieje sześć różnych loci, a każde z dwoma różnymi allelami, które wpływają na siebie tworząc kolor okrywy włosowej. Każdy z nich musi być brany pod uwagę, gdy chcemy dowiedzieć się czegoś o kolorze okrywy włosowej.

Najpierw należy prześledzić kolor sierści w odpowiednich seriach genetycznych. Trzeba pamiętać, że ten sam kolor może być różnie nazywany w różnych rasach, a nawet może być różnie nazywany przez różnych ludzi w tej samej rasie - nie ma oficjalnej listy kolorów sierści, stąd wiele niejasności.

• Seria A - czerwony/płowy, żółto-śniady, agouti/wilczy, czarny-podpalany (niepożądany u SBT), czarny (recesywny czarny)
  
• Seria E - maska, czerwony/płowy (recesywny czerwony)
  
• Seria K - czarny (dominujący czarny), pręgowany
  
• Seria B - wątrobiany/czekoladowy, "dudley nose"
  
• Seria D - niebieski, srebrny, rozmycie koloru, łysienie
  
• Seria S - biały, łaciaty, białe znaczenia, głuchota
  

• 1:4 (25%) czarny-podpalany (at/at)
  
• 1:4 (25%) homozygotą agouti-czerwony (Ay/Ay)
  
• 1:2 (50%) heterozygotą agouti-czerwony (Ay/at).
  

• 3:4 (75%) agouti-czerwony
  
• 1:4 (25%) czarny-podpalany
  

• 1:4 (25%) pręgowany czarny-podpalany niosący niepręgowanie (at/at, Kbr/k)
  
• 1:2 (50%) klasyczny pręgowany niosący allele czarnego-podpalanego i niepręgowania (Ay/at, Kbr/k)
  
• 1:4 (25%) klasyczny pręgowany niosący niepręgowanie (Ay/Ay, Kbr/k)

• 3:4 (75%) klasyczny pręgowany (Ay/Ay, Kbr/k lub Ay/at, Kbr/k),
  
• 1:4 (25%) pręgowany czarny-podpalany (at/at, Kbr/k).
  

<< wstecz