|
Spis tre¶ci dzia³u "Artyku³y"
Komunikacja psów i zapobieganie zachowaniom agresywnym.
Autor: Agnieszka Faber
www: www.dogadajciesie.pl
Drogi Czytelniku, otworzy³e¶ ten link, by dowiedzieæ siê czego¶ o psiej agresji. Byæ mo¿e po prostu Ciê to interesuje, byæ mo¿e niepokoi Ciê zachowanie Twojego psa, a mo¿e po prostu chcesz porównaæ swoj± dotychczasow± wiedzê z t± zaprezentowan± poni¿ej. Jaka nie by³aby Twoja motywacja do zg³êbienie tego tematu, winna jestem ka¿demu, kto tu zajrzy wyja¶nienie tego, jakie informacje tu znajdziesz, a jakich pró¿no tu szukaæ.
Z pewno¶ci± NIE znajdziesz w tym tek¶cie odpowiedzi na pytanie "a co, je¶li mój pies….(tu nazwane zachowanie)" lub "mam agresywnego psa, co robiæ?". Wielu z Was zadaje sobie w tym momencie pytanie "dlaczego?" lub "no to o czym bêdzie tu mowa?". Z artyku³u na pewno odczytacie przekaz, który mówi, ¿e ¿adnego zachowania, a zw³aszcza agresywnego nie mo¿na rozwi±zaæ on-line, przez telefon, dziêki wymianie mailowej czy na forum internetowym. Bez znajomo¶ci, obserwacji psa, obserwacji danego zachowania, znajomo¶ci kontekstu i wielu, wielu innych rzeczy ¿aden odpowiedzialny cz³owiek nie bêdzie udziela³ rad jednoznacznych, takich, które mia³yby problem rozwi±zaæ.
Co wiêc znajdzie siê w artykule? Przedstawiê pokrótce to, czym jest agresja, a czym nie jest, poruszê wa¿ne kwestie dotycz±ce sposobów komunikowania siê psów, bêd± te¿ wskazówki dla w³a¶cicieli psów m³odych i tych starszych. Zapraszam do lektury.
Zanim omówimy sobie pojêcie agresji, niezbêdne jest siêgniêcie po wiedzê na temat tego, w jaki sposób komunikuj± siê psy.
Psy u¿ywaj± wzorców komunikacji do porozumiewania siê zarówno z osobnikami swojego gatunku (psami), jak i lud¼mi. Na wzorce te sk³adaj± siê sygna³y wizualne (postawa cia³a, pozycja cia³a czyli jego "u³o¿enie" wzglêdem drugiego osobnika), sygna³y wêchowe oraz wokalizacja. Wiedza na temat tego jak porozumiewaj± siê psy stwarza szansê na bezkonfliktowe i komfortowe ¿ycie z nim pod jednym dachem, bez potrzeby ¶lepego na¶ladowania tego, co prezentuje sob± pies. Psia komunikacja jest bardzo z³o¿ona, a sygna³y bywaj± bardzo subtelne, tak subtelne, ¿e nie daj± siê jednoznacznie zaszeregowaæ ani powtórzyæ przez nas, ludzi a tym samym prawid³owo odczytaæ przez psy.
Sygna³y zapachowe
Zmys³ wêchu psa jest o wiele bardziej rozwiniêty ni¿ cz³owieka. To co dla nas jest po prostu wêszeniem z nosem w trawie dla psa jest jak przeczytanie gazety z najnowszymi informacjami o regionie. Zapach jako narzêdzie komunikacji jest z psem zawsze: podczas powitania i rytualnego obw±chania okolic intymnych drugiego psa, podczas spaceru po mie¶cie czy w lesie.
Podczas interakcji z drugim psem i dziêki mo¿liwo¶ci obw±chania siê nawzajem pies zbiera informacjê o p³ci, wieku czy stanie emocjonalnym drugiego zwierzêcia.
Do komunikacji u¿ywane s± mocz, ka³, wydzielina z gruczo³ów oko³oodbytowych i indywidualny zapach cia³a.
Wokalizacja
Wa¿nym narzêdziem s³u¿±cym psom do komunikowania siê jest wokalizacja czyli sygna³y g³osowe. Ka¿dy z nas jest w stanie wymieniæ kilka sposobów, w jaki psy "rozmawiaj±": szczekanie (niezbyt czêste u malamutów, raczej w formie pojedynczych szczêkniêæ ani¿eli z³o¿onych sygna³ów jak w przypadku innych ras), wycie (wystêpuje u niewielu ras), skomlenie, warczenie (sygna³ gro¿±cy).
Sygna³y g³osowe ró¿ni± siê od siebie nasileniem, sytuacj± w której wyst±pi±, intencj± psa, który takie sygna³y wysy³a. Szczekniêcia inaczej bêd± brzmia³y u psów, które siê bawi±, u psów, które zosta³y odizolowane a jeszcze inne bêdzie nasilenie szczêkniêæ u psów, które siê awanturuj±.
Sygna³y wizualne
Mowa cia³a przydaje siê przede wszystkim psom, które widz± siê i s± blisko siebie. Czê¶æ sygna³ów wizualnych bêdzie mia³a za zadanie zakomunikowanie przyjacielskich zamiarów wobec drugiego psa/cz³owieka, inne bêd± sygnalizowa³y intencje agonistyczne. Sygna³y afiliacyjne bêd± wiêc swoist± zachêt± do zbli¿enia siê i nawi±zania interakcji podczas gdy sygna³y agonistyczne bêd± dotyczy³y zachowañ agresywnych lub poddañczych, których intencj± jest unikniêcie konfrontacji, ucieczkê. Wielu Czytelników na pewno s³ysza³o o sygna³ach uspokajaj±cych, opisanych m.in. przez Turid Rugaas czyli sygna³ach, które maj± za zadanie pokojowe rozej¶cie siê psów, zakomunikowanie sobie przyjacielskich, neutralnych zamiarów . W artykule tym pos³ugujê siê podzia³em sygna³ów wizualnych wg. Jamesa O'Heare, który sygna³y uspokajaj±ce zalicza do tych komunikuj±cych chêæ uniku/ ucieczki czyli agonistycznych.
¯eby najlepiej oddaæ sens pojêcia "sygna³ów afiliacyjnych" wyobra¼cie sobie psy, które siê znaj± i które widz± siê nie po raz pierwszy- zobaczycie z pewno¶ci± psy, które po rytualnym powitaniu, obej¶ciu siê czy pow±chaniu genitaliów, przypadaj± do charakterystycznego uk³onu, maj± b³ysk w oku, poruszaj± siê niezdarnie, przyja¼nie poszczekuj±. Podczas interakcji oczu psów s± szeroko otwarte, a ich ruch sprawia wra¿enie beztroskiego, tak, jakby psy ko³ysa³y siê na boki. Psy podczas zabawy czêsto dysz± i robi± sobie krótkie przerwy. Psy s± rozlu¼nione, nie poruszaj± siê na sztywnych ³apach i na napiêtych miê¶niach.
Podczas spotkania z innym psem po raz pierwszy sygna³y te mog± byæ du¿o bardziej subtelne: rozlu¼niony pies z uszami noszonymi typowo dla rasy, ale nie po³o¿onymi na g³owie czy pochylonymi do przodu, swobodnie noszony ogon typowo dla rasy, pies, który lekko ziaje- tak w³a¶nie mo¿emy wyobraziæ sobie psa, który prezentuje chêæ zbli¿enia siê do drugiego osobnika.
Intencj± psa wysy³aj±cego sygna³y uspokajaj±ce bêdzie unikniêcie konfrontacji. W tej grupie sygna³ów mo¿emy wyró¿niæ bierne oraz aktywne sygna³y uspokajaj±ce. Do biernych bêdzie nale¿a³o np. po³o¿enie siê na plecach, ods³onienie brzucha, podkulenie ogona miêdzy nogami. Nazwa "bierne" sygna³y sugeruje, ¿e pies do momentu, a¿ drugi osobnik nie przestanie go obw±chiwaæ nie zmieni pozycji cia³a. Pies, który wysy³a aktywne sygna³y uspokajaj±ce mo¿e skuliæ siê, by sprawiaæ wra¿enie mniejszego, podnie¶æ ³apê, lizaæ drugiego psa po faflach. Takie zachowanie nie bez powodu kojarzy siê nam ze szczeniêtami, które tak komunikuj± siê z matk±: wg. O’heare "…te zachowania szczeniêce przekszta³ci³y siê w odruchy uspokajaj±ce u doros³ych osobników, aby wywo³aæ u przeciwnika tolerancjê typow± dla rodziców" (O’heare:2009:87).
Gdy pomy¶limy o psie wysy³aj±cym sygna³y agresywne z pewno¶ci± bez trudu przyjdzie nam do g³owy pies, który bêdzie wyprostowany, pochylony do przodu, bêdzie mia³ zje¿on± sier¶æ, ods³oniête zêby, bêdzie patrzy³ siê prosto w oczy drugiemu psu czy cz³owiekowi.
Mimo, ¿e bez trudu potrafimy zobaczyæ a nawet zinterpretowaæ sygna³y wysy³ane przez psy to czyhaj± tu na nas pu³apki. Wymieni³am jedynie g³ówne grupy sygna³ów celowo pomijaj±c te niejednoznaczne, odcinaj±ce, dwuznaczne jak np. agresywno-afiliacyjne. Zawsze pamiêtajmy o tym, ¿e sygna³y wysy³ane przez psy rzadko wystêpuj± w pojedynkê, a sygna³y z poszczególnych grup ³±cz± siê ze sob± daj±c bardziej z³o¿one zachowanie psa, którego obserwujemy. Nie jest te¿ tak, ¿e zje¿enie sier¶ci czy machanie ogonem mo¿emy bez wahania przyporz±dkowaæ do jednej z grup- zje¿on± sier¶æ mo¿e mieæ zarówno pies, który faktycznie wysy³a sygna³y agresywne wobec drugiego psa, jednak takim samym sygna³em niektóre psy zareaguj± np. na now±, wcze¶niej nieznan± rzecz w swoim otoczeniu. Psy bardzo czêsto prze¿ywaj± tzw. konflikt motywacyjny: z jednej strony np. chc± siê zbli¿yæ, z drugiej jednocze¶nie obawiaj± siê nowego co równie¿ sygnalizuj± swoj± postaw± cia³a. Przyk³adem takiego zachowania jest np. moja malamutka Szyszka, która zwykle reaguje tak na spotkanie z dzieckiem- na zmianê zbli¿a siê i oddala, przypada do ziemi w uk³onie po to by zaraz odsun±æ siê lekko do ty³u.
Znajomo¶æ mechanizmów dziêki którym komunikuj± siê ze sob± psy ma dla nas ogromne znaczenie, równie¿ w kontek¶cie naszych rozwa¿añ o agresji psów. ¯eby prawid³owo zobaczyæ, oceniæ i zinterpretowaæ dan± sytuacjê potrzebna nam wiedza na temat tego w jaki sposób komunikuj± siê ze sob± psy a co za tym idzie: w jaki sposób my bêdziemy mogli odczytywaæ wysy³ane przez psy sygna³y po to by np. przerywaæ jak±¶ interakcjê lub dopu¶ciæ psy do kontaktu ze sob±.
Wiedza na temat komunikacji psów pozwala nam przewidywaæ zachowanie psa a tak¿e u¶wiadamiaæ sobie konsekwencje takich a nie innych psich zachowañ.
Czym jest agresja ?
By przybli¿yæ to pojêcie pos³u¿ê siê dwoma definicjami, które najpro¶ciej, a jednocze¶nie najpe³niej oddaj± jego sens.
(Gattermann, 1993) Zachowanie agresywne definiuje jako zachowanie u¿ywane w stosunku do przedstawiciela tego samego lub innego gatunku, maj±ce na celu zranienie, usuniêcie, zabicie lub pokonanie przeciwnika w konflikcie o zasoby.
Gattermann rozró¿nia te¿ zachowania agonistyczne czyli ka¿de zachowanie skierowane przeciwko przedstawicielowi tego samego lub innego gatunku lub jako reakcja na jego zachowania, jako cze¶æ lub odpowied¼ na gro¿enie, atak lub zak³ócenie spokoju. Zachowanie agonistyczne zawiera zarówno elementy defensywne jak i ofensywne. W zwi±zku z tym mo¿e byæ u¿ywane do utrzymania dystansu w czasie i przestrzeni w stosunku do przeciwnika (Gattermann, 1993).
Na potrzeby tego artyku³u bêdê pos³ugiwa³a siê pojêciem zachowania agresywnego, opisanego przeze mnie powy¿ej.
Prezentowanie przez psy zachowañ agresywnych jest dla nas, ludzi bardzo powa¿nym problemem, rzecz±, której nie jeste¶my w stanie zaakceptowaæ i z któr± czêsto zg³aszamy siê do trenerów o pomoc lub próbujemy poradziæ sobie samemu. Ka¿demu marzy siê pies, który bêdzie dobrze dogadywa³ siê z innymi psami (równie¿ tej samej p³ci), nie bêdzie reagowa³ agresywnie przy misce czy w jakiejkolwiek innej sytuacji, pies, o którym bêdziemy mogli powiedzieæ, ¿e "na pewno nie ugryzie, jest bardzo ³agodny".
Rzeczywisto¶æ jest jednak inna: zachowania agresywne u psów by³y, s± i bêd± czym¶ bardzo dla nich naturalnym, czym¶ co jest wpisane w etogram, jest najbardziej psie spo¶ród wszystkich psich rzeczy, jakie przychodz± nam do g³owy. Psy nie napisz± skargi, nie zadzwoni± na infoliniê, nie wyprowadz± siê z mieszkania je¶li co¶ je przero¶nie- s± kameleonami ewolucji, bo ze wszystkich gatunków na ziemi najlepiej przystosowa³y siê do ¿ycia z cz³owiekiem, co czyni je wyj±tkowymi ale i czêsto bardzo nieszczê¶liwymi w ¿yciu z nami na co dzieñ.
Zachowania agresywne spotykaj± siê z nasz± natychmiastow± reakcj± i dezaprobat±. Najprostszym przyk³adem tego jak nieumiejêtnie "formujemy" nasze psy jest warczenie. Pies, który warczy przy próbie odebrania jedzenia/ zabawki czêsto spotyka siê z nasz± z³o¶ci±, dostaje "paca" po g³owie albo otrzymuje od nas d³ugi monolog o tym jaki jest brzydki i z³y i jak to nie wolno mu tak robiæ. Dla psa jest to jasny komunikat: "warkn±³em, bo sytuacja, w której siê znalaz³em nie podoba mi siê, obawiam siê jej, nie jest dla mnie komfortowa, czujê siê sfrustrowany (ka¿dy pies mo¿e prze¿ywaæ inne emocje). Warkn±³em, ¿eby zwiêkszyæ dystans za co otrzyma³em karê. Nastêpnym razem….".
No w³a¶nie, co? Czy nasza kara przyniesie skutek i tak jak to sobie wyobrazili¶my sprawi, ¿e pies przestanie warczeæ? Niestety, w wielu przypadkach mo¿e byæ zupe³nie odwrotnie. Warczenie jest gro¿eniem, ale jednocze¶nie ostatnim wo³aniem o "pokój". Pies, który bêdzie karcony za warczenie prawdopodobnie w przysz³o¶ci owszem, bêdzie unika³ warczenia, ale du¿o szybciej czy te¿ od razu przechodzi³ do k³apniêcia zêbami czy ataku. Nawet je¶li teraz podniesie siê larum i wykrzyczysz do monitora: "Ale u mojego psa siê sprawdzi³o! Ju¿ nie warczy!" to prawda jest taka, ¿e ta reakcja mog³a st³umiæ to zachowanie, ale nie rozwi±¿e to problemu- pies nadal nie wie JAK ma ZAREAGOWAÆ, wie tylko, czego ma nie robiæ. To mo¿e odbiæ siê nam czkawk± w najmniej oczekiwanym momencie.
My powiemy "s³uchaj, denerwujesz mnie, spadaj!", pies mo¿e warkn±æ, by "powiedzieæ" nam to samo. My zaczepiani przez zmarnowanego ¿yciem i alkoholem pana nie przechodzimy od razu do rêkoczynów- nie zmuszajmy wiêc do tego psów.
Nie chcê psa agresywnego, chcê normalnego! Czyli jak nie stworzyæ potwora.
Nie sposób daæ recepty na psa wymarzonego i pozbawionego agresji. Mamy jednak ogromny wp³yw na to jaki bêdzie nasz pies- od momentu wyboru hodowli przez pierwsze dni w nowym domu a¿ do ostatniego dnia ¿ycia psa mo¿emy wp³ywaæ na jego zachowanie, pracowaæ z nim, dokszta³caæ siê, by nasze relacje by³y lepsze. Grzech z tego nie skorzystaæ, wiêc poni¿ej kilka spo¶ród kilkudziesiêciu wa¿nych wg. mnie spraw, æwiczeñ, rzeczy, dziêki którym nie stworzymy potwora i lepiej zrozumiemy naszego malamuta.
Wybór hodowli
Wybór hodowli zosta³ szczegó³owo opisany w artykule "Nie wspieraj bylejako¶ci" i nie sposób siê z nim nie zgodziæ. Dodam wiêc od siebie tylko to, co wydaje mi siê istotne w kontek¶cie tematu jakim siê zajmujemy.
Karmienie
To, na co zwykle nie zwracamy szczególnej uwagi to sposób w jaki karmione s± szczeniêta z miotu. Wiêkszo¶æ hodowców karmi szczeniêta podaj±c im posi³ek w du¿ej misce, na tacy, w brytfance czy czymkolwiek innym, co pozwala wszystkim szczeniêtom jedzenie na raz. Jest to na pewno wygodne, ale mo¿e przysporzyæ nam problemu jakim jest bronienie zasobów przede wszystkim na linii pies-pies.
Szczeniêta które jedz± razem z jednego talerza:
- ucz± siê, ¿e trzeba je¶æ szybko, bo je¶li szybko, to wiêcej zjedz±
- ucz± siê, ¿e mo¿na odganiaæ inne szczeniêta, bo wtedy zje siê wiêcej
- nigdy nie najedz± siê po równo i nie naucz± siê jedzenia w spokoju - zawsze bêdzie to zwi±zane z po³ykaniem byle jak i byle szybko- to w³a¶nie bylejako¶æ spo¿ywania!
Nie ma siê co ¶miaæ i drwiæ- w tak banalny sposób mo¿emy sobie wybraæ czworonoga, który bêdzie odgania³ drugiego psa od miski, gryzaka, zabawki. Oczywi¶cie- nie wszystkie psy bêd± mia³y z tym problem. Obie moje malamutki by³y tak karmione, ale tylko u jednej do¶wiadczy³am konsekwencji tego sposobu karmienia.
Konsekwencje? Pies, który ma ju¿ wdrukowane takie zachowanie odganiania mo¿e nawet jaki¶ czas po posi³ku ro¶ciæ sobie prawo do miejsca, w którym jad³o i odganiaæ z tego miejsca psa z którym ¿yje pod jednym dachem.
Pytaj wiêc w jaki sposób karmione s± szczeniêta a je¶li masz na to wp³yw: popro¶ o to, by ka¿de szczeniê mia³o oddzieln± miskê.
Kolorowe jarmarki
Wa¿ne jest to z czym rodzi siê nasze szczeniê. Nie znam badañ, które dowiod³yby, ¿e agresja sama w sobie jest tak po prostu dziedziczna, ale dziedziczne s± mechanizmy reagowania w okre¶lony sposób na okre¶lone sytuacje. Wybitny eksterierowo pies czy suka, o ile prezentuje zachowania agresywne, jest nieufny/a, broni szczeni±t itp. nie powinien/nie powinna stanowiæ trzonu hodowli tylko przez wzgl±d na zewnêtrzne cechy. Co nam po wybitnym wygl±dzie je¶li nie bêdziemy w stanie ¿yæ z tym psem na co dzieñ przez jego nieakceptowalne i trudne zachowanie?
Je¶li wiêc stoisz przed wyborem hodowli- poznaj mo¿liwie jak najbardziej przysz³ych rodziców szczeni±t, w mo¿liwie wielu sytuacjach: obejrzyj psy na wystawie, w hodowli, na zwyk³ym spacerze.
Nie sposób te¿ nie wspomnieæ o kierunku hodowli. Wiele mówi siê ostatnio o kryciu ze wzglêdu na kolor szczeni±t czyli o d±¿eniu do urodzenia siê szczeni±t okre¶lonego koloru. Przy tej okazji warto przytoczyæ s³awny i prowadzony do dzi¶ eksperyment Dymitra Belyaeva. Ten rosyjski genetyk hodowa³ lisy srebrzyste, które bardzo trudno by³o chocia¿by pielêgnowaæ ze wzglêdu na ich du¿± agresjê wobec ludzi. Belyaev zacz±³ wiêc selekcjonowaæ lisy pod k±tem ich poziomu nieufno¶ci- wybiera³ te najmniej nieufne. Odniós³ sukces- lisy w 18. pokoleniu lgnê³y do cz³owieka, a po agresji nie by³o ¶ladu. Nie osi±gn±³ jednak zamierzonego celu, gdy¿ wyhodowane przez niego milusiñskie lisy okaza³y siê bezu¿yteczne: wraz z selekcj± pod k±tem zachowania nast±pi³y zmiany w wygl±dzie lisów- pojawia³y siê lisy o innym umaszczeniu, innym wyrazie pyska, o obwis³ych uszach i ³aciatym futrze. Ten eksperyment dobitnie przypomina o tym, ¿e hodowla na wygl±d zawsze bêdzie za sob± poci±ga³a zmiany w zachowaniu, tak jak hodowla, w której pracowa³o siê nad jednym zachowaniem poci±gnê³a konsekwencje w wygl±dzie lisów. Wspó³cze¶nie naprawdê ma³o uwagi po¶wiêca siê w hodowli na dobór dobrych psów pod k±tem ich charakteru, warto wiêc wiedzieæ jakich hodowli siê wystrzegaæ i na co zwracaæ uwagê.
Zapobieganie
Poni¿ej przedstawiê kilka sytuacji problemowych, które najczê¶ciej spêdzaj± sen z powiek w³a¶cicielom psów. Tak jak wspomnia³am we wstêpie nie bêd± to sposoby na poradzenie sobie z zachowaniem agresywnym, poniewa¿ zachowania te mog± mieæ ró¿ne pod³o¿e emocjonalne a tym samym inne mog± byæ sposoby na wyeliminowanie tego zachowania, w zale¿no¶ci od tego jaka jest motywacja psa do zachowywania siê w ten sposób, jakie prze¿ywa emocje, jakie czynniki kszta³tuj± to zachowanie i tak dalej. Tym samym opisany przeze mnie trening dotyczy ZAPOBIEGANIA takim zachowaniom czyli sprawieniu, by siê nie pojawi³y. Sposobem na poradzenie sobie z ju¿ wystêpuj±cym zachowaniem agresywnym jest konsultacja z rzetelnym behawioryst±, który zaobserwuje, oceni to zachowanie i dostosuje sposób pracy do konkretnego psa.
Sytuacja nr 1
Pies okupuje ³ó¿ko, fotele lub kanapê, a przy próbie wyproszenia go z miejsca wydaje z siebie ostrzegawczy warkot.
Miejsca, które pachn± cz³owiekiem, s± miêkkie, s± naturalnie bardzo atrakcyjne dla psa.
Po pierwsze, je¶li jeste¶my w³a¶cicielami szczeniêcia od samego pocz±tku ustalmy zasady, jakie bêd± obowi±zywa³y w domu i do których bêd± stosowaæ siê wszyscy domownicy. Je¶li ju¿ dojdziemy do wniosku, ¿e nie chcemy, by pies wylegiwa³ siê na naszych meblach nie pozwalajmy sobie na chwile s³abo¶ci i pamiêtajmy o tym, by uniemo¿liwiaæ psu mo¿liwo¶æ odpoczynku tam. Je¶li pies wyleguje siê na meblach pod nasz± nieobecno¶æ mo¿emy zamkn±æ drzwi do tego pomieszczenia lub po³o¿yæ na fotelu czy kanapie np. krzes³o by pies nie móg³ tam wej¶æ.
Zaobserwujmy gdzie w domu pies najchêtniej siê k³adzie a je¶li to miejsce nie jest zagospodarowane mo¿emy ustawiæ tam pos³anie lub klatkê psa. Pierwszym sposobem na zapobiegniêcie agresywnym zachowaniom typu bronienie miejsca jest zapewnienie psu miejsca tylko dla niego, w którym bêdzie móg³ odpoczywaæ i w którym, co wa¿ne, nikt nie bêdzie mu podczas tego odpoczynku przeszkadza³!
Pos³anie lub klatka powinny wiêc stan±æ w miejscu, z którego pies mo¿e obserwowaæ ¿ycie rodzinne (np. pokój dzienny, przedpokój), ale równocze¶nie takie, które znajduje siê w ci±gu komunikacyjnym i nie nara¿a psa na wieczne przemieszczanie siê domowników i przesuwanie psa w k±ta w k±t.
¯eby oduczyæ psa pilnowania miejsca nale¿y nauczyæ go komendy "hop" i np. "z³a¼".
Do uczenia tych komend wybierzmy inn± przestrzeñ ni¿ ta, której pilnuje pies (mo¿e byæ np. koc lub poduszka). Na pocz±tku nale¿y nauczyæ psa targetowania czyli pod±¿ania za obiektem (mo¿e to byæ nasza d³oñ). Pierwszy etap tego æwiczenia wygl±da nastêpuj±co:
Przygotowujemy z jednej d³oni kliker, w drugiej smako³yki. Na pocz±tku skupiamy na sobie psa (czekamy a¿ na nas spojrzy, klikamy i wydajemy smako³yk). Gdy pies jest na nas skoncentrowany wyci±gamy w bok d³oñ i czekamy a¿ pies spojrzy w kierunku d³oni (lub odwróci nieznacznie g³owê w kierunku tej d³oni, dotknie nosem itp.). Gdy tylko to zrobimy naciskamy kliker i wydajemy smako³yk. W kolejnych sesjach oczekujemy, ¿e nie poprzestanie na spojrzeniach na rêkê, ale bêdzie np. zbli¿a³ do niego g³owê, a¿ do momentu, gdy ¶wiadomie bêdzie dotyka³ naszej d³oni. Docelowo pies ma dotykaæ d³oni niezale¿nie od tego, gdzie ona siê znajduje a tak¿e pod±¿aæ za ni±. Gdy pies ma to opanowane k³adziemy na pod³ogê koc lub poduszkê, wydajemy komendê, która ma oznaczaæ wej¶cie np. "hop" i wskazujemy to miejsce rêk±. Je¶li pies wszed³ na koc chwalimy go i nagradzamy. To samo robimy z komend± "zejd¼"- je¶li pies zareaguje i pod±¿y za d³oni±, entuzjastycznie go chwalimy i nagradzamy. Wykonanie tego æwiczenia nie oznacza jednak, ¿e pies bêdzie schodzi³ z miejsca, które ma dla niego tak du¿e znaczenie. ¯eby to osi±gn±æ bêdziemy musieli pracowaæ nad tymi komendami w ró¿nych miejscach, pozwalaj±c psu raz na d³u¿sze, raz krótsze wypoczywanie na kocu i w innych miejscach, czyli stopniowo utrudniaj±c psu to æwiczenie.
Je¶li pies ma jakie¶ alternatywne miejsce- pos³anie, w którym te¿ dziej± siê ciekawe rzeczy (szczeniêciu mo¿emy tam zostawiæ np. nasz t-shirt, mo¿emy dawaæ psom gryzaki i jedzenie na pos³aniu lub zabawki typu kong) szybko wybierze w³a¶nie to miejsce zamiast kanapy, na której nic siê nie dzieje.
Najgorsze co mo¿emy zrobiæ z doros³ym psem lub szczeniêciem, które broni miejsca jest si³owanie siê z psem, spychanie go czy inne si³owe rozwi±zania. Pamiêtajcie o tym, ¿e pies nie ma mo¿liwo¶ci czytania Wam w my¶lach, bo jest PSEM. Du¿o pro¶ciej ni¿ si³owaæ siê z 50kg psem bêdzie nauczenie go dwóch prostych komend, wyznaczenie miejsca do odpoczynku i konsekwencja.
Sytuacja nr 2
Pies broni miski lub atrakcyjnych k±sków jak surowa ko¶æ.
Niezale¿nie od tego czy mamy szczeniê czy psa doros³ego od pierwszych dni pamiêtajmy o tym, ¿e to my jeste¶my maszynk± do wydawania wszystkiego co dobre- przywilejów, jedzenia, zabawy, kontaktów z innymi psami itp.
Kiedy psy najczê¶ciej warcz± podczas jedzenia? – Kiedy zbli¿amy nasz± d³oñ do psiego pyska. Dlaczego zwykle budzi to w psach takie emocje? – to proste. Zauwa¿cie, ¿e za zwyczaj zbli¿amy nasz± d³oñ do miski czy pyska psa, by mu co¶ odebraæ- co¶ co porwa³ na spacerze, pust± miskê by j± nape³niæ, gryzaka, gdy czas ju¿ go zostawiæ i tak dalej. Tym samym zbli¿aj±ca siê rêka kojarzy siê psu ze strat± tego, na czym mu bardzo zale¿y. Naturalne jest wiêc, ¿e pies nie bêdzie chcia³ tak ³atwo oddawaæ tego co ma w pysku skoro wszystko co do tej pory robili¶my kojarzy³o siê z odbieraniem.
Jak to zmieniæ?
Po pierwsze: atrakcyjne gryzaki typu ¿wacze, surowe ko¶ci, penisy wo³owe czy inne "¶mierdziele" wydawajmy psu z rêki przytrzymuj±c jedn± d³oni± gryzaka. Tym samym pies ma mo¿liwo¶æ glumania gryzaka tylko w naszej obecno¶ci i w obecno¶ci naszej rêki. Ponadto nauczmy psa puszczania tego co ma w pysku, i korzystajmy z zamiany- w zamian za to, ¿e pies wypuszcza co¶ z pyska dostaje co¶ równie atrakcyjnego.
Po drugie: odkrêæmy skojarzenie æwicz±c z misk± i karm±. Je¶li karmisz psa z miski wsypuj±c psu po prostu porcjê – podziel ja na mniejsze, po³ó¿ pust± miskê na ziemi, wsyp kilkana¶cie granulek, poczekaj a¿ pies zje, wsyp kolejne granulki. Gdy pies je równie¿ dosypuj trochê z porcji- zauwa¿, ¿e wtedy zbli¿aj±ca siê do miski rêka zapowiada co¶ przyjemnego- jedzenie. Æwiczenie to utrudniaj podchodz±c do psa przy misce, delikatnie go dotykaj±c, wrzucaj±c kilka chrupków i odchodz±c. Kolejnymi etapami mo¿e byæ dotykanie psa, podnoszenie miski i tym podobne.
Wa¿ne: Mamy czêsto maniê na punkcie grzebania psu w misce- chcemy doprowadziæ do tego, by pies nie reagowa³ na grzebanie w posi³ku, zabieranie go, oddawanie i inne. Owszem, warto nauczyæ psa, ¿e nasze zbli¿anie siê do miski zapowiada tylko i wy³±cznie dobre rzeczy, ale zastanówmy siê, czy konieczne jest po prostu przeszkadzanie psu w posi³ku? Je¶li pies dobrze reaguje po takim treningu na nasze zbli¿anie siê do miski nie doprowadzajmy go do wrzenia i nie podno¶my w nieskoñczono¶æ poziomu trudno¶ci. Po prostu dajmy psu posi³ek, odczekajmy kilkana¶cie minut a¿ zje, zabierzmy miskê i ju¿- my te¿ lubimy zje¶æ powoli i bez nerwów.
Sytuacja nr 3
Pies jest agresywny w zabawie.
Co to oznacza w praktyce? Czêsto s³yszy siê o tym, ¿e pies zaczyna wariowaæ, skakaæ, szczypaæ, podgryzaæ i mocno nas irytowaæ swoim entuzjazmem w zabawie. Je¶li do tego dodamy zabawowe powarkiwanie i to, ¿e nasz pies jest w stanie nas w tej zabawie obaliæ, to zaczynamy siê zastanawiaæ co zrobiæ, by go tego oduczyæ.
Zarówno szczeniê jak i doros³y pies powinien umieæ siê z nami bawiæ. Tym samym musimy okre¶liæ jaka zabawa nam odpowiada, jaka sprawia nam i naszemu psu przyjemno¶æ i okre¶liæ zasady, którymi bêd± siê te zabawy rz±dzi³y.
Psy bardzo lubi± zabawy polegaj±ca na przeci±ganiu siê i szarpaniu zabawki z w³a¶cicielem. To zabawa bezpieczna nawet dla starszych dzieci- warunkiem jest tylko odpowiednie wypracowanie zabawki i nauczenie psa komend "³ap", "moje" i "pu¶æ".
Wybierzmy jedn± zabawkê, do której pies nie bêdzie mia³ sta³ego dostêpu- bêdzie s³u¿y³a tylko do zabawy z nami. Niech bêdzie to taka zabawka, która mo¿emy chwyciæ i my- np. sznur lub pi³ka na sznurku. Komenda "³ap" ma zawsze inicjowaæ zabawê- wtedy zaczynamy siê z psem szarpaæ. By nauczyæ komendy "pu¶æ" unieruchamiamy zabawkê (np. przytrzymuj±c j± sobie na udzie) i czekamy, a¿ pies zwolni u¶cisk i pu¶ci zabawkê. Gdy jego pysk siê otwiera wymawiamy "pu¶æ" po czym OD RAZU wydajemy komendê "³ap" i dalej bawimy siê z psem. To wa¿ne, dlatego, ¿e inaczej znów puszczenie zabawki kojarzy³o by siê z koñcem zabawy. Tego nie chcemy, wiêc nagrod± za puszczenie zabawki jest mo¿liwo¶æ dalszej zabawy. Je¶li chcemy na dobre zakoñczyæ zabawê wydajmy psu komendê ³ap, ale nie pozwólmy psu z³apaæ zabawki- po krótkiej pogoni niech zniknie za naszymi plecami albo w kieszeni.
Je¶li pies zaczyna bawiæ siê w sposób, który nam nie odpowiada najprostszym sposobem jest zdjêcie go z siebie (je¶li np. na nas skacze) i ignorowanie go- odej¶cie od niego, odej¶cie do innego pomieszczenia, nie nawi±zywanie kontaktu wzrokowego z psem i nie gadanie do niego. Pies docelowo nauczy siê, ¿e zabawa jest wtedy, gdy obie strony chc± siê bawiæ i odbywa siê na naszych zasadach. Wa¿ne jest to, by nie odpychaæ psa ilekroæ zaczyna nas obskakiwaæ i pogryzaæ czy szarpaæ za rêkaw bo dla niektórych psów mo¿e to byæ jeszcze lepsza zabawa, zw³aszcza w po³±czeniu z naszymi piskami i mówieniem w kó³ko "nie skacz, nie skacz" co nic dla psa nie znaczy (w³a¶ciwie znaczy- pies skacze, gdy to s³yszy). Podstaw± do odzwyczajenia psa takiej agresywnej, bardzo energicznej zabawy jest przerywanie mu tego zachowania. Mo¿emy pos³u¿yæ siê s³owem np. "stop", które bêdzie przerywa³o tak± zabawê. Po wydaniu tej komendy odchodzimy od psa i ca³kowicie ignorujemy jego zachowanie, zaczepki, nawet nie patrzymy w jego kierunku. Ponadto warto nauczyæ psa jak siê mo¿na z nami bawiæ, bo malamut jak ka¿dy pies ma du¿± potrzebê interakcji i zabawy z nami.
Sytuacja nr 4
Zachowania agresywne wobec dzieci
Relacje miêdzy dzieæmi a psami to temat rzeka i bardzo ubolewam nad tym, ¿e zdroworozs±dkowo patrz±c nie mogê zdominowaæ tekstu tym w³a¶nie zagadnieniem. Je¶li jednak poruszamy temat zachowañ agresywnych to od razu nasuwaj± mi siê przyk³ady k³opotliwych zachowañ psów wobec dzieci.
Tak jak w ka¿dym omówionym przeze mnie przyk³adzie skupiê siê nad tym co robiæ, by zapobiegaæ agresywnym zachowaniom wobec dzieci, niezale¿nie od tego, czy mamy szczeniê czy doros³ego psa.
Najwa¿niejsze to spojrzeæ na dziecko po psiemu- gdy do domu przybywa noworodek, dla psa jest now± istot±, byæ mo¿e wcze¶niej poznan± (dzieci rodziny, znajomych), a mo¿e zupe³nie "obc±". Zwykle jednak nie jest problemem to, ¿e pies nie akceptuje noworodka. Problemy zaczynaj± siê, gdy dziecko zaczyna raczkowaæ, a potem chodziæ. Nawet je¶li pies mia³ dziêki nam kontakty z dzieæmi na ró¿nym etapie rozwoju- z noworodkami, dzieæmi w wieku przedszkolnym, szkolnym, to jednak sytuacja domowa, gdy dziecko, które pies ju¿ pozna³ jako le¿±cego lub ko³ysz±cego siê w siedzisku bobasa zaczyna nagle poruszaæ siê i to po pod³odze, wydaj±c z siebie dziwne dla psa d¼wiêki i d±¿yæ do kontaktu z psem- mo¿e byæ bardzo trudna. Pies nie ocenia dziecka w kategorii rozwoju, nie jest dla niego naturaln± konsekwencj± to, ¿e dziecko, które do tej pory le¿a³o i grucha³o, teraz zaczyna szybko acz niezdarnie przebieraæ nogami po pod³odze zataczaj±c coraz szersze krêgi. Zwykle wtedy pojawia siê pierwsze warkniêcie. Czy musi do niego doj¶æ? Otó¿ nie, nie musi.
Je¶li ju¿ u¶wiadomimy sobie, ¿e dla psa ta sytuacja bêdzie rozpatrywana jako nowa, czas przej¶æ do rzeczy i æwiczeñ.
1. Kontrola
Niezale¿nie od tego jak bardzo wydaje Ci siê, ¿e Twój pupil jest przyjacielski wobec ma³ych dzieci KA¯DY kontakt dziecka z psem musi byæ przez Ciebie kontrolowany.
2. Obserwacja
Naucz siê obserwowaæ swojego psa. Je¶li widzisz, ¿e na widok zbli¿aj±cego siê czy nawet poruszaj±cego siê w bliskiej odleg³o¶ci psa bobasa, Twój czworonóg pokazuje, ¿e czuje siê nieswojo- nie czekaj, a¿ zareaguje "podniesionym g³osem"- zabierz psa z tego sytuacji lub zabierz dziecko z tej drogi, któr± obra³o. Co powinno zwróciæ Twoj± uwagê? Z pewno¶ci± wycofywanie siê psa czy wysy³anie sygna³ów uspokajaj±cych (oblizywanie siê, odwracanie g³owy, mru¿enie oczu, ziewanie itp.). Pamiêtaj, ¿e je¶li nie zareagujesz, naturalnym dla psa kolejnym ruchem mo¿e byæ warkniêcie (je¶li np. pies znajdzie siê w sytuacji z której nie mo¿e siê wycofaæ i np. wyj¶æ z pomieszczenia), a je¶li i to nie przyniesie efektu- k³apniêcie zêbami.
3. Wyznacz strefy
Je¶li nie zawsze mo¿esz kontrolowaæ to co dzieje siê i z psem i z dzieckiem wyznacz strefy dla psa i dla dziecka- tak, ¿eby ka¿da istota mia³a swoj± przestrzeñ, której nie bêdzie sobie nawzajem naruszaæ.
4. Poæwicz
Usi±d¼ z dzieckiem na kolanach na krze¶le lub na pod³odze. Kontroluj ruchy dziecka tak, by np. przypadkowo nie kopa³o psiaka. Je¶li pies SAM Z SIEBIE zbli¿y siê do Was mo¿ecie rzucaæ mu w niedalekiej odleg³o¶ci od Was smako³yki. Mo¿esz te¿ g³askaæ psa razem z dzieckiem pamiêtaj±c o tym, gdzie psy lubi± byæ g³askane (klatka piersiowa, boki), a gdzie bêdzie to odebrane jako co¶ nieprzyjemnego (klepanie czy nawet dotyk po g³owie przez wiêkszo¶æ psów bêdzie tak w³asnie odebrany).
5. Zaaran¿uj przestrzeñ
Przestrzeñ kontaktów dziecka z psem zaaran¿uj ka¿dorazowo tak, by pies ZAWSZE móg³ siê wycofaæ i po prostu odej¶æ. Tym samym je¶li dziecko "zagania" psa np. w róg pomieszczenia- zabierz malca i skieruj go na inny tor. Pies, który nie ma mo¿liwo¶ci wybrania innej strategii i nie bêdzie mia³ szansy po prostu odej¶æ- mo¿e zareagowaæ agresywnie.
6. Nie zmuszaj
Nie zmuszaj psa do kontaktu z dzieckiem, bo mimo dobrych intencji mo¿esz osi±gn±æ odwrotny skutek. Daj psu zdecydowaæ, czy ma ochotê na kontakt z dzieckiem czy nie. Je¶li nie- uszanuj to.
7. Ucz zasad
Ju¿ najmniejsze dziecko ucz pewnych zasad zabawy i kontaktu z psem. Do podstawowych bêd± nale¿a³y na pewno :
- je¶li pies je- nie przeszkadzamy mu ( dziecko mo¿e obserwowaæ jak pies je lub pije siedz±c w pewnej odleg³o¶ci, starsze mog± te¿ braæ udzia³ w æwiczeniu z dorzucaniem pokarmu w trakcie posi³ku)
- gdy Azorek jest w swojej klatce/ na swoim pos³aniu- pozwól mu odpocz±æ- niech dziecko wie, ¿e s± miejsca, gdzie siê psu nie przeszkadza i po prostu nie podchodzi.
- zabawa- zabawa, kontakt socjalny z psem MUSI byæ przyjemny dla obu stron, je¶li ma byæ bezpieczny. Tym samym zapomnij o tym, by pozwalaæ dziecku targaæ psa za uszy, sprawdzaæ ile palców mie¶ci siê w uchu i oku, siadaæ na psie okrakiem i tym podobne. Je¶li zale¿y Ci na bezpieczeñstwie dziecka- po prostu siê tych zasad trzymaj.
S± te¿ psy, które w relacji z dzieckiem bêd± natrêtne, bardzo aktywne a prezentowane przez nie zachowania nieakceptowane przez dzieci i rodziców. W przypadku takich psów bardzo wa¿na bêdzie kontrola emocji psa- je¶li np. widzê, ¿e mój pies przesadza ze swoj± ekspresj± wobec dziecka, zaczyna podgryzaæ, szczypaæ, skakaæ na dziecko, to moim celem jest przekazanie psu informacji, ¿e zabawa mo¿e siê odbywaæ, ale tylko, gdy jest spokojna. Tym samym mo¿e przydaæ siê np. technika odizolowania psa na kilka minut, pokazanie dzieciom w jaki sposób bawiæ siê z psem aktywnym, by ta zabawa by³a niezbyt pobudzaj±ca dla psa a nade wszystko obecno¶æ rodzica przy ka¿dej interakcji dzieci z psem. Psi natrêci równie¿ siê od siebie ró¿ni±, tym samym sposób radzenia sobie z tymi zachowaniami bêdzie uzale¿niony od konkretnego psiaka.
Do tej pory wszystkie sytuacje dotyczy³y relacji pies-cz³owiek i temu co robiæ, by po pierwsze zapobiegaæ zachowaniom agresywnym, po drugie- jak trenowaæ z psem by unikn±æ niektórych k³opotliwych zachowañ- bronienia miski, miejsca, agresji wobec dzieci, agresji w zabawie.
Druga czê¶æ artyku³u dotyczy kontaktów naszego psa z innymi czworonogami, równie¿ w kontek¶cie tego, jak nie stworzyæ potwora a psa, z którym dobrze nam siê ¿yje.
Szczeniêctwo
Zapewne w pewnym momencie maj±c szczeniê zastanowicie siê nad zapisaniem ma³ego malamutka do psiego przedszkola czyli na zajêcia dla najm³odszych psów. Ide± psich przedszkoli jest zaznajamianie psa z innymi psami, lud¼mi, otoczeniem, nauka podstawowych umiejêtno¶ci czyli najogólniej mówi±c dobry start w doros³e ¿ycie psa. Do niektórych szkó³ przyjmowane s± psy, które znajduj± siê jeszcze na kwarantannie, wiêc mo¿emy wybraæ siê na zajêcia ju¿ z np. 12-14-tygodniowym szczeniêciem. Czy uczêszczanie na zajêcia z ma³ym malamutem ma sens? Z pewno¶ci± tak! Jednak ju¿ przy wyborze szko³y do której siê zapisujemy powinni¶my wiedzieæ na co zwróciæ uwagê je¶li chcemy, by przysz³e kontakty naszego psa z innymi czworonogami przebiega³y bez komplikacji.
Zwróæ uwagê na to jak liczne s± grupy zajêciowe- idealnie by³oby, gdyby grupa nie liczy³a wiêcej ni¿ 4-6 psów. Taka ilo¶æ psów pozwala trenerowi z jednej strony prowadziæ zajêcia dla ca³ej grupy, z drugiej strony jednocze¶nie indywidualnie podej¶æ do ka¿dego szczeniêcia.
To przed czym przestrzeg³abym w³a¶cicieli, którzy wybieraj± siê z malamutkiem do przedszkola to szkolenia, które zak³adaj±, ¿e podczas æwiczeñ psy znajduj± siê na smyczach i oczekuje siê od nich koncentracji, natomiast w trakcie przerw psiaki s± spuszczane ze smyczy i mog± siê swobodnie "bawiæ". S³owo "bawiæ" nie bez powodu ujê³am w cudzys³ów. Pewnie dziwi Ciê to, ¿e jestem przeciwna swobodnym ganiankom w przerwach szkolenia, dlatego te¿ teraz postaram siê to krótko i tre¶ciwie uzasadniæ.
Wyobra¼ sobie gromadkê dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Ka¿de dziecko mieszka w innej rodzinie, ma inne zainteresowania: jest wiêc ma³a, utalentowana baletnica, ma³y karateka, p³acz±cy za mam± ch³opiec i m³ody szachista. Miêdzy dzieæmi biega te¿ ma³a przysz³a koszykarka a pod jej nogami pl±cze siê m³ody biolog wygrzebuj±c z ziemi skarby. W czasie przerwy ka¿de z nich bawi siê inaczej- koszykarka gania siê z karatek±, m³ody ma³y biolog pl±cze siê pod nogami karatece, którego dodatkowo denerwuje ten ma³y mazgaj. Szachista chcia³ usi±¶æ i pomy¶leæ, ale baletnica skacze nad nim i wywija ró¿ne figury. Có¿- trudno mówiæ tu o zabawie, która jest przyjemna dla wszystkich. Po¶ród dzieci krêc± siê te¿ rodzice, którzy dopinguj± dzieci, machaj± rêkoma, choæ nie wszyscy, bo niektórzy zajêci s± rozmow± ze sob±. Teraz wyobra¼ sobie, ¿e dzieci zamieniaj± siê w m³ode psy. Psy tak jak ludzie maj± ró¿ne temperamenty, emocje, ró¿ne sposoby na zabawê- s± psy natrêtne, które uwielbiaj± goniæ drugiego psa i powalaæ na ziemiê, s± psy, które nie s± tak "przebojowe" i w kontakcie z takim natrêtem zawsze bêd± tymi powalanymi, s± psy, które bawi± siê spokojnie i np. du¿o wêsz± i takie, które krêc± siê pod nogami ludzi w oczekiwaniu na jakie¶ zadanie czy zabawê. Kontakty szczeni±t z innymi szczeniêtami i doros³ymi psami s± bardzo wa¿ne- ale jeszcze wa¿niejsze jest to, by te kontakty by³y kontrolowane i zawsze, przynajmniej w pierwszej fazie kojarzy³y siê psu przyjemnie. Pomy¶l jakie skojarzenia z tak± "zabaw±" bêdzie mia³ charcik w³oski, który zostanie powalony przez szczeniê malamuta lub bulteriera. I choæ z boku mo¿e wygl±da to ¶miesznie, to ma³ym, delikatnym psom wcale do ¶miechu nie jest.
Zapamiêtaj:
- psom potrzebne s± KONTAKTY z innymi psami, ale niekoniecznie szaleñcze gonitwy z ka¿dym napotkanym psem. Pozwól swojemu psu zapoznaæ siê z psem, pamiêtaj o tym, by w trakcie takie spotkania pies by³ na lu¼nej smyczy, która nie bêdzie uniemo¿liwia³a psu komunikacji z drugim psem.
- do spotkañ ze swoim szczeniêciem wybieraj na pocz±tku psy, które znasz i wiesz jak siê zachowaj±. Ma³emu szczeniêciu wcale nie jest potrzebna "szko³a ¿ycia" i pokazanie przez doros³ego psa gdzie jego miejsce- je¶li bêdzie siê kontaktowa³ z normalnymi, zrównowa¿onymi psami to ich nauki i spokojne wyznaczanie granic w zupe³no¶ci wystarcz±.
- naucz siê obserwowaæ swojego psa w kontaktach z innymi psami. Je¶li decydujesz siê na to, by pies pobawi³ siê z Twoim szczeniêciem naucz siê te¿ obserwowaæ kiedy tê zabawê przerywaæ i zakoñczyæ. Psy nie musz± zagoniæ siê a¿ padn± wymêczone na trawie. Je¶li zabawa jest bardzo energiczna, widzisz, ¿e Twój pies siê "zapomnia³" i wpad³ w g³upawkê- przystopuj go, zatrzymaj, daj chwilê odpoczynku. Je¶li widzisz, ¿e drugi pies jest zmêczony obecno¶ci± szczeniaka nie czekaj a¿ powie mu ostateczne "wyno¶ siê gówniarzu"- zawo³aj szczeniaka i wybierzcie siê w dalszej czê¶ci spotkania na spacer.
Warto dodaæ, ¿e nasz pies nie musi siê kontaktowaæ z ka¿dym psem.
Doros³o¶æ
Ostatnio bêd±c widzem na wystawie miêdzynarodowej i stoj±c niedaleko ringu malamutów us³ysza³am komentarz do sytuacji powarkiwania na siebie psów na ringu: "i za to kocham malamuty". Wygl±da wiêc na to, ¿e malamutom "wybacza siê" zachowania agresywne przypisuj±c je po prostu niemal¿e do wzorca rasy. Ka¿dy w³a¶ciciel szczeniaka ju¿ wie, ¿e pies prawdopodobnie nie dogada siê z drugim psem, a suka z drug± suk±- dostajemy to w pakiecie razem ze szczeniêciem. Czy tak rzeczywi¶cie jest, a je¶li jest to czy musimy w tym pakiecie mieæ te¿ opcjê "bêdzie siê zachowywa³ agresywnie wobec X"?
Moim zdaniem nie, nie, nie- nie mo¿emy akceptowaæ tego i przyjmowaæ malamuta z ca³ym dobrodziejstwem inwentarza i tylko szykowaæ siê na pierwszy wyskok wobec drugiego psa. Takie podej¶cie zwalnia nas z obowi±zku dbania o kontakty malamuta z innymi psami, aran¿owania ich, zwalnia z obowi±zku obserwowania psa i uczenia go ró¿nych zachowañ i strategii radzenia sobie w ró¿nych sytuacjach. Zmieñmy to wiêc- pocz±wszy od wyboru ojca naszego szczeniaka albo reproduktora/ suki hodowlanej, skoñczywszy na dba³o¶ci o kontakty z innymi psami. Zaczynamy!
Na spacerze
W zale¿no¶ci od tego gdzie mieszkasz ze swoim malamutem, mo¿ecie rzadziej lub czê¶ciej napotykaæ psy. Najtrudniej psom ¿yje siê w mie¶cie i na tym przyk³adzie chcia³abym siê skupiæ. Dlaczego ¿ycie w wielkim mie¶cie nie jest proste? Chocia¿by dlatego, ¿e niewiele jest miejsc, w których psy mog³yby poruszaæ siê bez smyczy czy swobodnie ze sob± kontaktowaæ. Kontakty na smyczach czêsto przypominaj± raczej rozgrzewkê dresów przed uliczn± walk± ani¿eli spotkanie serdecznego znajomego. ¯eby u³atwiæ psu ¿ycie w mie¶cie:
1. Naucz psa chodzenia na lu¼nej smyczy
Wiem, malamut to pies poci±gowy, stworzony do tego by biegaæ, ci±gn±æ. Ale nie my¶l, ¿e nie da siê nauczyæ go biegaæ, kiedy tego oczekujemy i idziemy na trening i chodziæ na lu¼nej smyczy, gdy idziemy na spacer- ka¿dy cierpliwy, konsekwentny w³a¶ciciel mo¿e tego dokonaæ. Nie ma nic gorszego ni¿ podej¶cie do siebie dwóch w³a¶cicieli z psami na smyczach maksymalnie wyci±gniêtych po to "¿eby siê pow±cha³y"- zgroza! Przypomnij sobie jak wygl±daj± rytua³y powitalne u psów- obchodz± siê naoko³o, obw±chuj± okolice intymne, znów siê obchodz±, a¿ w koñcu albo siê rozejd± albo np. chwilê pobawi±. Tymczasem czêsto fundujemy psom zamiast tego neutralnego powitania wiszenie na smyczy i mo¿liwo¶æ pow±chania siê w³a¶ciwie tylko po nosie. Przypomnij sobie te¿ jak wygl±da poza psa, który grozi- miê¶nie s± napiête, pies jest pochylony do przodu, patrzy siê na drugiego psa- teraz dorysuj do tego smycz i voila!- Twój malamut w ten sposób "wita" siê z drugim psem. Pamiêtaj wiêc- je¶li nie ma czasu, by pozwoliæ siê psu przywitaæ z drugim psem na lu¼no zwisaj±cej smyczy- po prostu nie pozwalaj mu na kontakt w ogóle.
2. Korzystaj z wiedzy nt. komunikacji
Je¶li mijasz drugiego psa w w±skim przej¶ciu czy na ulicy pamiêtaj o tym, ¿e du¿o ³atwiej jest siê psom min±æ, gdy mijaj± siê po ³uku. Psy nie podchodz± do siebie na wprost je¶li maj± neutralny lub przyjacielskie zamiary. To my, ludzie, dziwnie wygl±daliby¶my, gdyby¶my do dawno nie widzianego znajomego podchodzili du¿ym ³ukiem. Dla psów dziwne, a wrêcz chamskie jest wparowanie wprost na drugiego psa, a naturalne i normalne podej¶cie do siebie ³ukiem, zwolnienie ruchów.
Je¶li jeste¶ w miejscu, gdzie jest t³oczno i w±sko znajd¼ czas, by np. przepu¶ciæ drugiego w³a¶ciciela z psem zamiast na si³ê próbowaæ zmie¶ciæ siê we dwójkê. Bardzo czêsto sami prowokujemy psy naszym zachowaniem do zachowañ przez nas nieakceptowanych. Wychodzimy z za³o¿enia, ¿e to nic takiego min±æ siê z drugim psem i oczekujemy, ¿e pies po prostu zrobi to bez mrugniêcia okiem- a takie za³o¿enie prowokuje psy do zachowañ agresywnych. Je¶li s± na smyczy nie maj± mo¿liwo¶ci cofn±æ siê, odsun±æ, odej¶æ, wybraæ inn± strategiê- czêsto jedyne co pozostaje to burkn±æ na drugiego psa.
3. Ucz siê i baw siê
Do sytuacji mijania drugiego psa przydadz± siê Wam umiejêtno¶ci z zakresu podstawowego pos³uszeñstwa, np. zostawanie w pozycji "siad" lub "waruj" mimo rozproszeñ czyli np. w ruchliwym przej¶ciu. Dobrze wypracowane przywo³anie pozwoli Ci mieæ kontrolê nad psem i odwo³aæ go nawet gdy zobaczy drugiego psa, a Ty nie bêdziesz chcia³, by siê z nim kontaktowa³. Je¶li pies jest przez Ciebie uczony ró¿nych umiejêtno¶ci to ³atwiej nad nim zapanowaæ, a tym samym ³atwiej unikn±æ trudnych sytuacji i wyj¶æ z nich obronn± ³ap±. Dobrze przeprowadzony trening, bazuj±cy na motywowaniu psa i nagradzaniu go za w³o¿ony w æwiczenia trud to nawi±zanie z psem takiej wiêzi, dziêki której bêdziecie sobie ufaæ, bêdziecie siê rozumieæ, a Ty bêdziesz potrafi³ wyprzedziæ reakcjê psa a tym samym czêsto unikn±æ np. konfliktu z drugim psem.
4. Go¶cie- chêtnie, ale z g³ow±!
Wyobra¼ sobie te¿, ¿e le¿ysz sobie na kanapie z ksi±¿k±, kiedy nagle wchodzi do Twojego mieszkania s±siadka z bloku obok i zaczyna zagl±daæ do ka¿dej szuflady, ma³o tego, k³adzie siê na drugim, miêkkim fotelu, bierze Twój kubek i bezczelnie popija sok próbuj±c zachêciæ Ciê do rozmowy. Czêsto tak w³a¶nie wygl±daj± wizyty psów naszych znajomych czy rodziny u nas (i na odwrót). Wydaje nam siê, ¿e to dla psa zawsze bêdzie frajda- a, przejedziemy siê do znajomych, psy siê trochê pobawi±, a my spokojnie pogadamy. Równie czêsto przyje¿d¿amy na miejsce, puszczamy psy, a one uuuupsss- zamiast zabawy powarkuj± na siebie i w najlepszym wypadku ka¿de okupuje jaki¶ k±t- z zabawy nici.
Psy s± przyzwyczajone do miejsc, z których ¿yj±- do pos³ania, przestrzeni, podwórka. S± psy, które nie s± zbyt przewra¿liwione na punkcie w³asno¶ci i chêtnie przyjm± go¶cia, s± jednak te¿ takie, które nie ¿ycz± sobie "obcego" na swoim terenie. Nawet je¶li jest to pies, z którym spotykamy siê na spacerach, wcale nie oznacza to, ¿e tak samo dobrze psy dogadaj± siê na mieszkaniu! Czy nale¿y karciæ psa gdy warczy lub odgania drugiego psa w mieszkaniu? Nie, bo za co? Jedyna s³uszna rzecz jak± mo¿emy zrobiæ to skarciæ siebie, ¿e nie pomy¶leli¶my o tym, czy nasz pies jest gotowy na go¶ci w swoim miejscu.
Je¶li wiêc spotykasz siê ze znajomymi/ rodzin± z psami:
- gdy chcesz spróbowaæ jak bêdzie na zamkniêtej przestrzeni usuñ wszystkie potencjalne przedmioty sporu: zabawki, gryzaki, miski, saszetki ze smako³ykami te¿ siê nie przydadz±. Zapoznaj psy na neutralnym dla obu psów terenie- nie na podwórku jednego z psów czy od razu w mieszkaniu- najpierw wyjd¼cie, id¼cie na spacer, niech psy maj± czas na spuszczenie z siebie powietrza i zapoznanie siê.
- je¶li nie idzie- trudno, zaakceptuj to i odizoluj psy, niech ka¿dy ma swoj± przestrzeñ dziêki temu psy nie bêd± szuka³y zwady, a Ty spokojnie zjesz ze znajomymi ciasto.
5. Zawody, wystawy i inne skupiska
Wyrazi³am ju¿ swoje zdanie na temat tego co mo¿na zrobiæ wybieraj±c siê z psem na wystawê. Dzi¶ na tapecie zawody, np. dogtrekkingowe, bo ciesz± siê coraz wiêksz± popularno¶ci± i sprawiaj± nam i psom du¿o frajdy.
Jak w ka¿dym skupisku psów i tam zdarzaj± siê drobne sprzeczki miêdzy czworonogami- zwykle koñcz± siê tak szybko jak siê zaczê³o, dziêki interwencji w³a¶cicieli, którzy staraj± siê takich sytuacji unikaæ i je stopowaæ, na ró¿ne sposoby.
Wielu spiêciom da siê zapobiec, ale znów- czêsto nie chcemy lub zapominamy o tym, ¿e pies to pies i bêdzie reagowa³ w zale¿no¶ci od tego jakie prze¿ywa w danej chwili emocje.
Jakie prze¿ywa emocje pies, który jest na odprawie technicznej? Jest t³oczno, jest g³o¶no, stoi siê w³a¶ciwie z punktu widzenia psa bez sensu, bo nic siê nie dzieje poza tym, ¿e kto¶ gada a w³a¶ciciele s³uchaj±. Chwila moment i zaraz który¶ pies podskakuje, inny poszczekuje, inny obw±chuje trzeciemu zad- jednym s³owem psy szukaj± sobie zajêcia a my nie mo¿emy im wiele zaproponowaæ poza ¶ci±gania smyczy. Wracaj±c do emocji w tej sytuacji: wiele psów jest bardzo podekscytowanych, inne s± mniej lub bardziej sfrustrowane niemo¿no¶ci± podej¶cia do drugiego psa, jeszcze inny obawia siê innych psów wiêc na ka¿de zbli¿enie siê psa reaguje odgonieniem go. Ile psów na odprawie tyle reakcji na tak± sytuacjê. Moja rada brzmi wiêc: je¶li tylko macie tak± mo¿liwo¶æ zostawiajcie psy na stake-oucie, w namiocie, klatce, aucie na czas odprawy, rejestrowania siê w biurze- psy i tak nie s± wtedy potrzebne, a t³ok wcale im nie pomaga odnale¼æ siê z tych sytuacjach. Nie wszystkie psy s± przyzwyczajone do takiego rumoru- nowicjuszom tym bardziej nale¿y siê stopniowe przyzwyczajanie ich do takich warunków a nie stanie w centrum wszystkich zawodników. Je¶li bierzesz psa na odprawê albo czekasz na start- tak siê ustaw, by nikt na Was nie wchodzi³ (do¶wiadczeni zawodnicy nie musz± tego s³uchaæ- je¶li komu¶ bardzo zale¿y na dobrym starcie, wyniku to rzeczywi¶cie, nie skorzysta)- stañ z boku, mo¿esz te¿ cia³em odgrodziæ psa od pozosta³ych.
Kastracja/sterylizacja – czy wyeliminuje agresjê?
Po czê¶ci utar³o siê ju¿ przekonanie, ¿e agresywnego psa powinno siê kastrowaæ, bo to zmniejszy b±d¼ wyeliminuje wrêcz zachowania agresywne wobec innych psów. Czy tak rzeczywi¶cie jest?
Kastracja psów NIE WYELIMINUJE agresji. To, w czym mo¿e pomóc to naturalna konsekwencja tego zabiegu czyli obni¿enie poziomu testosteronu. To z kolei obni¿y motywacjê psa do rywalizacji z drugim samcem i pewnie dlatego zwyk³o siê mówiæ, ¿e kastracja pomaga je¶li pies jest agresywny. Wiemy jednak, ¿e zachowania agresywne s± z³o¿one a ich powodem jest nie tylko chêæ rywalizacji z drugim psem. Do tego wszystkiego dochodzi fakt, ¿e je¶li pies ma za sob± wiele utarczek z innymi samcami to zachowania te staj± siê po prostu strategi±, nawykiem, a tego kastracja na pewno nie wyeliminuje. To, w czym kastracja czêsto pomo¿e to praca nad zachowaniami agresywnymi- obni¿ona mo¿e byæ motywacja psa do prezentowania zachowañ agresywnych.
Je¶li za¶ chodzi o suki to sprawa jest bardziej skomplikowana. Sterylizacja obni¿a poziom estrogenu i progesteronu, wiêc ¿eñskich hormonów p³ciowych, przy takim samym wydzielaniu testosteronu (czyli mêskiego hormonu p³ciowego). Po zabiegu nasiliæ mo¿e siê wiêc chêæ rywalizacji suki, gdy¿ do g³osu dochodzi przede wszystkim testosteron. Sterylizowane suki czêsto prezentuj± "samcze" zachowania- znacz± moczem teren, podnosz± ³apê podczas oddawania moczu. Moja malamutka Szyszka jest ¿ywym przyk³adem "samczej" suki- widzê zwi±zek miêdzy jej sterylizacj±, a sk³onno¶ci± do zachowañ agresywnych i samczych zachowañ. Nie jest to oczywi¶cie regu³±- przyk³adowo u mojej drugiej, 9-letniej suki nie zaobserwowa³am jakichkolwiek zmian tego rodzaju. Taki scenariusz zdarza siê nieczêsto, ale warto wiedzieæ z czym mo¿e wi±zaæ siê sterylizacja poza niew±tpliwymi zaletami w zakresie profilaktyki zdrowotnej.
Mój pies jest agresywny
Pies, w wyniku nabytych do¶wiadczeñ, nawyków, nieumiejêtnego szkolenia i z innych powodów mo¿e byæ agresywny tak, ¿e sami nie bêdziemy mieli pomys³u na to jak nad tym pracowaæ. Je¶li ju¿ wiemy, ¿e psu zdarzy³o siê zaatakowaæ innego psa lub cz³owieka, lub je¶li sami jeste¶my ¶wiadkiem takiego ataku naszego psa – nie ma na co czekaæ. W takiej sytuacji warto poszukaæ pomocy u kogo¶, kto oceni zachowanie psa i powie jak pracowaæ, by do takich sytuacji ju¿ nie dochodzi³o.
Tak jak napisa³am na pocz±tku artyku³u nie da siê pomóc wirtualnie, nie da siê te¿ daæ jednej recepty na konkretne niepo¿±dane zachowanie. Zachowania psów s± kontekstualne i z³o¿one, dlatego nie ¿a³ujmy pieniêdzy na konsultacje z behawioryst± a potem czasu na trening.
Jak wygl±da konsultacja u behawiorysty?
Behawiorysta spotka siê z Tob± w miejscu Twojego zamieszkania lub "na swoim terenie", np. w sali treningowej. Na pocz±tku przeprowadzi z Tob± wywiad, bo bêdzie potrzebowa³ wielu informacji, by dowiedzieæ siê czego¶ o psie. Mo¿esz spodziewaæ siê pytañ o pochodzenie psa, wiek opuszczenia hodowli, o karmienie (czym pies jest karmiony, jak czêsto itp.). Po serii pytañ ogólnych z pewno¶ci± bêd± potrzebne te po¶wiêcone problemowemu zachowaniu: bêdzie wiêc pytanie o to kiedy zaczê³y siê problemy, jak wygl±da³a konfliktowa sytuacja, jak zareagowa³e¶, jak czêsto pojawia siê dane zachowanie i tak dalej. Wa¿ne bêd± te¿ informacje dotycz±cego tego jak ¿yje pies- jak wygl±da tryb ¿ycia psa, jak czêsto spaceruje, jak d³ugo i inne. Po wywiadzie byæ mo¿e wybierzecie siê wspólnie z behawioryst± na spacer z psem. Prawdopodobnie zobaczysz te¿ pierwsze æwiczenia i us³yszysz pierwsze wskazówki do pracy z psem. Po zakoñczeniu spotkania otrzymasz ocenê zachowania psa z planem pracy oraz terminem wizyty kontrolnej. Od tej pory wyposa¿ony w wiedzê na temat tego co jest przyczyn± zachowania psa i jak nale¿y pracowaæ z psem, mo¿esz przystêpowaæ do dzia³ania. Od tej pory w³a¶ciwie wszystko zale¿y od Ciebie.
Z ka¿dym psem mo¿na i trzeba pracowaæ nad popraw± zachowania. Byæ mo¿e nie uda siê ca³kowicie wyeliminowaæ agresji psa, ale uda siê nauczyæ psa innych strategii zachowania siê, uda siê nauczyæ przewodnika jakich sytuacji unikaæ, by nie dosz³o do eskalacji agresji, uda siê uratowaæ psa. Nie ka¿dy w³a¶ciciel decyduje siê na przeorganizowanie swojego dnia, mieszkania, ¿ycia dla psa, po to, by psu ¿y³o siê lepiej ze swoj± agresj±, st±d te¿ nie ka¿da konsultacja i praca behawiorysty koñczy siê sukcesem. Rzadko jednak (w³a¶ciwie jedynie z powodów zdrowotnych) sytuacja jest na tyle powa¿na, by pies kwalifikowa³ siê z powodu agresji do u¶pienia. W przypadku psów z adopcji idealnie by³oby, gdyby ka¿de schronisko/organizacja wspó³pracowa³a z dobrym behawioryst±, który ocenia³by psy do adopcji, przed wydaniem psa opracowywa³ plan, pracowa³ na pocz±tku z nowymi opiekunami zwierzêcia. Mimo, ¿e jeszcze nie jest to popularne, to coraz wiêcej jest konsultacji i wspó³pracy organizacji, które pomagaj± zwierzêtom i ludzi, który wiedz± jak pracowaæ z agresywnym czy lêkliwym psem.
Agresywne psy potrzebuj± czasu, cierpliwego, konsekwentnego przewodnika, który jak ognia bêdzie strzeg³ siê awersyjnych sposobów radzenia sobie z psi± agresj±. Nie sztuk± jest wielkiemu mê¿czy¼nie powaliæ nawet ciê¿kiego malamuta, ale sztuk± jest nauczyæ filigranow± kobietê co robiæ, by do ataku ze strony psa nie dosz³o i w ogóle siê przy tym fizycznie nie zmêczyæ.
Nasz malamut, ma³y czy du¿y, nie musi zachowywaæ siê agresywnie- to nie regu³a i nie opcja w pakiecie. Chocia¿by te wy¿ej wymienione æwiczenia i zabiegi pomog³yby wielu psom w codziennym ¿yciu bez udzia³u agresywnych zachowañ.
Zachêcam wszystkich, którzy chc± poszerzyæ swoj± wiedzê na temat psów do zaprzyja¼nionych szkó³ i osób:
Polecane szko³y dla psów >>
<< wstecz
|